Γράφει η Αμαλία Αλυγίζου,Χημικός
Η διατήρηση των καλλυντικών κατά την αποθήκευσή τους αλλά και κατά το διάστηµα της χρήσης τους από τον καταναλωτή, καθώς και ο κίνδυνος επιµόλυνσής τους από µικροοργανισµούς, έγιναν το επίκεντρο της κοσµετολογίας τις τελευταίες δεκαετίες.
Τα Parabens (PBs) ή παραβένια, στα ελληνικά, είναι συνθετικά συντηρητικά, που χρησιμοποιούνται σε ένα ευρύ φάσμα καλλυντικών προϊόντων. Τα συναντάμε συνήθως σε πολλά προϊόντα προσωπικής φροντίδας, όπως είναι οι λοσιόν, τα σαμπουάν, οι οδοντόπαστες, τα τζελ και οι αφροί ξυρίσματος, τα αποσμητικά, προϊόντα για το μαύρισμα, αλλά και σε τοπικές δερματολογικές φαρμακευτικές αγωγές. Για πολλά χρόνια τα parabens αποτελούσαν επανάσταση στον τοµέα των συντηρητικών στην κοσµετολογία. Πολλές από τις αποδεδειγµένες ιδιότητές τους το δικαιολογούν απόλυτα.
Ιδιότητες των parabens
Η µέχρι σήµερα δηµοφιλής χρήση των parabens στα καλλυντικά προϊόντα σχετίζεται µε µια σειρά ιδιοτήτων που εµφανίζουν τα µόρια αυτά. Αυτές είναι:
• το ευρύ φάσµα δραστικότητάς τους έναντι µεγάλου αριθµού µικροοργανισµών
• η παγκόσµια νοµοθετική αποδοχή τους
• η µεγάλη βιο-αποικοδοµησιµότητά τους
• το χαµηλό τους κόστος
• η άριστη χημική τους σταθερότητα σε μεγάλο εύρος τιμών pH (δραστικά μεταξύ των
τιμών 4,5‐7,5) και στη μεταβολή της θερμοκρασίας
Επίσης, πολλές φορές αναζητούνται και βρίσκονται συνδυασμοί 2 ή και περισσότερων parabens µε διαφορετική διαλυτότητα, ώστε τελικά να αυξηθεί ο χρόνος ζωής του προϊόντος µε ταυτόχρονη θεαματική μείωση της μικροβιακής μόλυνσης.
Η τοξικολογία των parabens
Με σκοπό να εξασφαλιστεί ότι τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας είχαν ένα ικανοποιητικό βαθμό συντήρησης, πολλοί παραγωγοί καλλυντικών θεωρούσαν σκόπιμο να προσθέτουν έστω και μια μικρή περίσσεια συντηρητικών. Κάτι τέτοιο εξασφάλιζε την συντήρηση του προϊόντος, αλλά όχι απαραίτητα και την υγεία του χρήστη. Ως αποτέλεσμα αυτού ήταν τα γενικά υψηλά επίπεδα συντηρητικών στο προϊόν, τα οποία όμως μπορούσαν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις για το δέρμα του χρήστη.
Στα καλλυντικά, επιτρέπεται η συντήρηση των καλλυντικών προϊόντων µε Parabens σε μέγιστη συνολική συγκέντρωση του χρησιμοποιούμενου συνδυασμού μέχρι και 0,8% κατά βάρος. Προϊόντα που περιέχουν parabens μπορούν να χρησιμοποιούνται για διάφορα μέρη του σώματος και να χρησιμοποιούνται τόσο περιστασιακά, όσο και σε καθημερινή βάση. Στην δεύτερη μάλιστα περίπτωση, η συχνότητα και η διάρκεια της εφαρμογής (και κατά συνέπεια και η έκθεση του δέρματος στα μόρια αυτά) μπορεί να είναι μεγάλες και διαρκείς. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα αν και κατά πόσο τα parabens μπορούν να εισχωρήσουν στο δέρμα και ποιες συνέπειες μπορεί να έχει μια τέτοια εισχώρηση. Η ικανότητα των parabens να διαπερνούν την κεράτινη στοιβάδα του δέρματος αυξάνει με την αύξηση του λιπόφιλου χαρακτήρα του μορίου τους. Παρόλα αυτά, ακόμη και μικροί ρυθμοί διείσδυσης των ουσιών στο δέρμα θα μπορούσαν να προκαλέσουν διείσδυση σημαντικής ποσότητας τέτοιων ουσιών στον οργανισμό σε συνολικό επίπεδο, αν κανείς σκεφτεί ότι πολλά καλλυντικά προϊόντα χρησιμοποιούνται σε μεγάλες επιφάνειες του δέρματος. Είναι προφανές ότι τοπική έκθεση των ανθρώπων στα parabens θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο παρασκευής του προϊόντος, όπως ήδη προαναφέρθηκε.
Δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν σε ζώα, στα πλαίσια επιστημονικών μελετών, δείχνουν ότι σε γενικές γραμμές τα parabens εισέρχονται και εξέρχονται από τις μεταβολικές πορείες ταχύτατα. Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι μελέτες σχετικά με τον οιστρογονικό χαρακτήρα των parabens, με σκοπό να διερευνηθεί το αν και κατά πόσο οι ουσίες αυτές επηρεάζουν τον ενδοκρινολογικό και το αναπαραγωγικό σύστημα ζωντανών οργανισμών. Τα οιστρογόνα είναι ένας σημαντικός παράγοντας στον οποίο αποδίδεται η πρόκληση ανάπτυξης και αύξησης της μάζας των καρκινικών κυττάρων του μαστού.
Δεδομένου ότι όλες οι δοκιμές πραγματοποιήθηκαν σε πειραματόζωα και οι δόσεις που χρησιμοποιήθηκαν ήταν μικρής διάρκειας και συνεχώς αυξανόμενες προς ρεαλιστικές δόσεις για ανθρώπους η εφαρμογή αυτών των ευρημάτων προς το συμπέρασμα ότι η χρήση των parabens είναι ασφαλής, είναι διφορούμενη. Η απόκτηση λοιπόν, δεδομένων σχετικά με τα δραστικά επίπεδα μιας συστηματικής έκθεσης του ανθρώπινου οργανισμού στα parabens είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την απόλυτα ασφαλή χρήση αυτών των προϊόντων από τον άνθρωπο.
Επιστροφή στα φυσικά συντηρητικά
Σήµερα έχει αρχίσει µια συζήτηση για τη βελτίωση των ιδιοτήτων των συντηρητικών των καλλυντικών, αλλά και για την κατανόηση των µηχανισµών αλληλεπίδρασης που έχουν µε τον ανθρώπινο οργανισµό. Τα εναλλακτικά φυτικά και βιολογικά καλλυντικά προϊόντα, θεωρητικά δεν περιέχουν επικίνδυνα parabens. Η σύστασή τους βασίζεται σε φυτικές ουσίες, οι οποίες έχουν ιδιότητες αυτοσυντήρησης. Πολλά από αυτά τα συστατικά, μάλιστα, έχουν φυσικές αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Αν και η διάρκεια ζωής τους μπορεί να μην είναι τόσο μεγάλη, τα φυσικά προϊόντα προσφέρουν μεγαλύτερα οφέλη στο δέρμα, ενώ περιέχουν λιγότερα ή και καθόλου τεχνητά-χημικά συντηρητικά.
Μπορεί, λοιπόν, για πολλά χρόνια τα parabens να θεωρούνταν ασφαλή, σήμερα όμως οι ειδικοί συστήνουν την αποφυγή των προϊόντων που τα περιέχουν καθώς το δέρμα είναι διαπερατό και μπορεί να απορροφήσει τα συστατικά όλων των προϊόντων που εφαρμόζονται σε αυτό. Συστήνουν, λοιπόν, φυσικά προϊόντα για τη φροντίδα του δέρματος τα οποία περιέχουν εναλλακτικές μορφές συντηρητικών και δεν είναι επιβλαβή για τον οργανισμό. Χρησιμοποιώντας φυσικά και βιολογικά προϊόντα για τη φροντίδα του δέρματος, χωρίς την προσθήκη των επικίνδυνων parabens είναι σημαντική επιλογή, – όχι μόνο ομορφιάς – αλλά κυρίως υγείας τόσο για το δέρμα και το πρόσωπο, όσο και για ολόκληρο τον οργανισμό.